Ο χριστιανικός λόγος, αληθινά δημόσιος

Αφήγηση και θεολογία Του Νικου Μανωλοπουλου                                                         π. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΓΚΑΝΑΣ                                                         Η αναγκαιότητα της μαρτυρίας                                                                  εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας Μέσα σε έναν δυτικό κόσμο όλο και λιγότερο χριστιανικό, ο λόγος των χριστιανών μπορεί να είναι αληθινά δημόσιος και αληθινά χριστιανικός ταυτόχρονα; Αυτό το διπλό ερώτημα διαπερνά την πλειονότητα των κειμένων αυτού του βιβλίου ενώ συγχρόνως το ίδιο το βιβλίο αποτελεί μια έμπρακτη απόδειξη ότι μπορεί να υπάρχει ένας αληθινά δημόσιος χριστιανικός λόγος. Αναδεικνύοντας την αναγκαιότητα της μαρτυρίας μέσα από τη διερεύνηση διαφορετικών θεμάτων, ο συγγραφέας καταφέρνει να καταθέσει μια ουσιαστική μαρτυρία του χριστιανικού λόγου. Επιθυμία του είναι να τοποθετηθεί ως χριστιανός στον δημόσιο διάλογο για θέματα που έφερε στο προσκήνιο η ατζέντα της νεωτερικότητας. Ομως σε αυτό τον διάλογο η μαρτυρία του χριστιανού δεν μπορεί να σημαίνει «άλωση του δημόσιου χώρου με τα όπλα της δημοκρατικής ρητορείας και τις δυνατότητες που του παρέχει το πολιτικό-νομικό σύστημα». Αντιθέτως, τη χριστιανική μαρτυρία πρέπει να τη σκεφτούμε ως το σύνολο των πρακτικών μιας κοινότητας που συγκροτείται από μια συγκεκριμένη αφήγηση. Η αφήγηση και ο αφηγηματικός χαρακτήρας της ταυτότητας του χριστιανισμού αποτελούν κεντρική επιλογή στην απόπειρα του συγγραφέα να σκιαγραφήσει αυτό που ονομάζει αναγκαιότητα της μαρτυρίας. Θα μπορούσε μάλιστα κάποιος να πει ότι η ίδια η αφήγηση καθίσταται μέσα από τα κείμενα μια αναγκαιότητα για να καταφέρουμε να μιλήσουμε για τη μαρτυρία. Ο συγγραφέας επιχειρεί να αναδείξει τη σημασία που έχει για τη θεολογία ο αφηγηματικός χαρακτήρας του χριστιανισμού, στηριζόμενος στο έργο κυρίως Αμερικανών θεολόγων, όπως ο Stanley Hauerwas, ενώ αποπειράται και την κριτική αναμέτρηση της θεολογίας με μια κατ’ εξοχήν αφηγηματική μορφή λόγου, τη λογοτεχνία, είτε υπό τη μορφή του διηγήματος είτε υπό τη μορφή του μυθιστορήματος, αποδεικνύοντας τη βαρύτητα που δίνει στην αφήγηση για να κατανοηθεί η έννοια της μαρτυρίας. Αλλωστε ο ίδιος ο λόγος του με τον δοκιμιακό του χαρακτήρα κατορθώνει κάθε φορά με ιδιαίτερη ικανότητα να υφάνει έναν αφηγηματικό ιστό ώστε να γίνουν πιο κατανοητά τα επιχειρήματά του. Χάρη σε αυτό τον δοκιμιακό λόγο δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να στοχασθεί για την έννοια της μαρτυρίας μέσα και από συγκεκριμένες εκφάνσεις του χριστιανικού λόγου στον τόπο μας. Ο συγγραφέας αναλύει τη σχέση της Εκκλησίας και του νεωτερικού πολιτισμού εξετάζοντας «το παράδειγμα του ηρωικού θανάτου στην Ελλάδα», που αποκαλύπτει την ανικανότητα της Εκκλησίας να καταλάβει τις αιτίες εξέλιξης του νεωτερικού πολιτισμού και συνεπώς την αδυναμία της «να ανοίξει έναν κριτικό διάλογο μαζί του», εγκλωβισμένη «σε μια νοσταλγία του παρελθόντος, δημιουργώντας μάλιστα μια επινοημένη παράδοση με υλικό από ψευδείς αναμνήσεις του παρελθόντος». Αντίστοιχη προσπάθεια ανάλυσης του χριστιανικού λόγου στον τόπο μας επιχειρείται και με το κείμενο που αναφέρεται στο σημερινό ξαναδιάβασμα της λεγόμενης θεολογίας της δεκαετίας του ’60, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες ’ που αυτή γέννησε για την Εκκλησία και τη θεολογία αλλά και τα πολλά αδιέξοδα. Αναφέροντας την ετερογονία των σκοπών αλλά και λαμβάνοντας υπόψη ως αναλυτικό πλαίσιο σχεδόν στα περισσότερα των κειμένων του τη μαζικοδημοκρατική συνθήκη της εποχής μας, ο συγγραφέας προϊδεάζει τον αναγνώστη για την ιδιαίτερη θέση που καταλαμβάνει στη σκέψη του το φιλοσοφικό έργο του Παναγιώτη Κονδύλη. Σε αυτό το φιλοσοφικό έργο αφιερώνονται και τα δύο τελευταία κείμενα του βιβλίου. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έχουν αυτά τα κείμενα είναι ότι γίνεται προσπάθεια να διερευνηθεί η γονιμότητα του έργου του Κονδύλη για έναν αναγνώστη που ανήκει στη χριστιανική παράδοση. Πρόκληση-πρόσκλησηΤελικά, τόσο η επιλογή ενός πίνακα με τον Εσταυρωμένο του Matthias Grunewald στο εξώφυλλο όσο και τα παρακάτω λόγια του συγγραφέα μπορούν να συνοψίσουν την πρόκληση όσο και την πρόσκληση της μαρτυρίας που το βιβλίο κομίζει για την ίδια την αυτοσυνειδησία της Εκκλησίας σήμερα: «Να ζει παραμένοντας ολοκληρωτικά εμβαπτισμένη στην ιστορία της σωτηρίας, παρόλο που συνυπάρχει με μια κοινωνία που έχει αντικαταστήσει αυτή την ιστορία με μια άλλη. Αυτό το τελευταίο έχει ως συνέπεια μια Εκκλησία της μαρτυρίας να είναι μια Εκκλησία του σταυρού… Ο σταυρός δεν είναι το σύμβολο της γενικής ανθρώπινης οδύνης και καταπίεσης, αλλά το σημείο που φανερώνει τι συμβαίνει όταν ο άνθρωπος παίρνει στα σοβαρά την αφήγηση του Θεού και όχι του Καίσαρα για τον κόσμο. Ο σταυρός δηλώνει την αξιοσημείωτη αποφασιστικότητα του Θεού να μη μας αφήσει να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στις δικές μας επινοήσεις».

Δημοσίευση : 27-10-12 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ