Τετάρτη 26 Ιουνίου 2013

Απαντήσεις στις πιο συχνές απορίες ασκούμενων | medicalnews.gr

Απαντήσεις στις πιο συχνές απορίες ασκούμενων | medicalnews.gr

Απαντήσεις στις πιο συχνές απορίες ασκούμενων

 
Είναι σίγουρο ότι έχετε ακούσει διάφορες θεωρίες, πολλές φορές καλοπροαίρετες, για τη διατροφή των ασκούμενων και το πώς μπορούν να επιφέρουν θαύματα. Τέτοιες θεωρίες είναι όμως αληθινές ή αποτελούν μια επαναλαμβανόμενες δεισιδαιμονίες από στόμα σε στόμα.. Το σίγουρο είναι πάντως ότι δεν υπάρχουν μαγικά ραβδάκια!
Ας δούμε λοιπόν 3 συχνές ερωτήσεις ασκούμενων και τις απαντήσεις τους. Ερώτηση: «Η καφεΐνη είναι διεγερτική. Πώς να την προσλάβω;»
Απάντηση: Η καφεΐνη είναι φυσικό διεγερτικό και βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα (τσάι, καφές, αναψυκτικά τύπου κόλα, γκουαρανά). Πριν τη συστηματική λήψη καφεΐνης, καλό είναι ο ασκούμενος να κάνει screening ή εν πάση περιπτώσει να γνωρίζει αν αντέχει και κατά πόσο την καφεΐνη (ταχυπαλμίες; ευερεθιστότητα; κα) Μια ώρα περίπου πριν τη δραστηριότητα συνίσταται 2-3 mg/kg, εφόσον ο ασκούμενος αναζητά επιπλέον ενεργητικότητα και διέγερση. μπορεί κανείς να προσλάβει καφεΐνη με πολλούς τρόπους, όπως:
1 καφές φίλτρου
1 αθλητικό τζελ με καφεΐνη + 1 κούπα τσάι, όπου παίρνει και υδατάνθρακες οπότε πετυχαίνει και τη λήψη του προαγωνιστικού σνακ
1 αθλητικό ποτό με καφεΐνη (300 mL), όπου παίρνει και υδατάνθρακες οπότε πετυχαίνει και τη λήψη του προαγωνιστικού σνακ
Όταν ο ασκούμενος λαμβάνει αθλητικά ποτά που περιέχουν καφεΐνη καλό είναι να κοιτά την ετικέτα, για να ξέρει τη συνολική ποσότητα καφεΐνης που παίρνεις
Ερώτηση: «Θέλω να προσθέσω μυϊκά κιλά, πώς μπορώ να το πετύχω; χρειάζομαι συμπληρώματα πρωτεΐνης;»
Απάντηση: Πρώτα-πρώτα χρειάζεται ένας καλός προσωπικός γυμναστής που θα καταρτίσει το κατάλληλο πρωτόκολλο γυμναστικής. Ασφαλώς η διατροφή παίζει σπουδαίο ρόλο στο χτίσιμο της μυϊκής μάζας. Χρειάζεται προσοχή στα παρακάτω:
Ενεργειακή επάρκεια, μαθαίνετε να καλύπτετε τις ανάγκες σας και τότε προσθέστε τις επιπλέον θερμίδες που μπορεί να χρειάζεστε για ‘αύξηση’ (+300-600 θερμίδες)
Χρειάζονται τουλάχιστον 1,6 γρ/ κιλό βάρους πρωτεΐνη. Δηλαδή αν είστε γυναίκα 60 κιλά, τότε χρειάζεστε 100γρ πρωτεΐνης. Αν είστε άντρας 80 κιλά, τότε χρειάζεστε 150 γρ πρωτεΐνης περίπου. Θα έχετε καλύτερα αποτελέσματα αν κατανείμετε την πρωτεΐνη σε 3 γεύματα και όχι σε ένα. Καλό είναι να υπάρχει ποσότητα πρωτεΐνης αμέσως μετά την προπόνηση (τουλάχιστον 10γρ). Να ξέρετε ότι ποτέ δεν έχει αποδειχθεί ότι η πρωτεΐνη σε σκόνη (powders) είναι καλύτερη από την πρωτεΐνη μέσω των απλών τροφίμων. Καλό είναι για την εξασφάλιση των θερμίδων, αλλά και την αξιολόγησή σας να ενημερωθείτε από ειδικό (πχ διαιτολόγος).

Ερώτηση: «Να πάρω ένα συμπλήρωμα διατροφής;»

Απάντηση: Επειδή ως ασκούμενη/-ος είστε υπεύθυνος για ό, τι χρησιμοποιείτε οφείλετε να προσέξετε τα παρακάτω:
να είστε ενημερωμένη/-ος για όλα τα συστατικά του προϊόντος,
να γνωρίζετε αν το προϊόν είναι ασφαλές (εγκεκριμένο; ακολουθεί ‘καλές πρακτικές’; κα). Ακόμα και το «φυσικό» προϊόν δε σημαίνει ότι είναι ασφαλές,
να γνωρίζετε αν το προϊόν περιέχει απαγορευμένες ουσίες. Αν δεν είστε σίγουροι για το τι καταναλώνετε δεν πρέπει να πάρετε το συγκεκριμένο προϊόν,
να επιδιώξετε να λάβετε τις κατάλληλες συμβουλές από διαιτολόγο, ιατρό, εργοφυσιολόγο, φυσίατρο,
να ακολουθείτε σχέδιο-πλάνο συγκεκριμένο και εγκεκριμένο από εξειδικευμένο προσωπικό σχετικά με τη διατροφή, την αποκατάσταση, την πνευματική & ψυχολογική προετοιμασία ( διαιτολόγος, γυμναστής, ιατρός, εργοφυσιολόγος, ψυχολόγος)
Πριν τη σύσταση για λήψη συμπληρώματος οφείλει να γίνεται μια διαρκής και όχι στατική διαδικασία, όπως:
Διατροφική αξιολόγηση (& επαναξιολόγηση),
Διατροφική διάγνωση- προσδιορισμός ζητημάτων, επισήμανση σημείων και συμπτωμάτων (πότε κουράζεσαι; Ποια στιγμή της ημέρας; Ξυπνάς κουρασμένος;)
Διατροφική παρέμβαση, στόχοι-κατάλληλες ενέργειες. Εδώ μπορεί να αποφασιστεί η λήψη κάποιων συμπληρωμάτων,
Διατροφική παρακολούθηση, παρακολούθηση της προόδου (σε τακτά χρονικά διαστήματα).
Πηγή: mednutrition.gr

Κυριακή 23 Ιουνίου 2013

Η Ορθόδοξη Θεολογία με...καρέκλες: Η Αγάπη Νικά! - YouTube

Η Ορθόδοξη Θεολογία με...καρέκλες: Η Αγάπη Νικά! - YouTube

Αέναη επΑνάσταση: «Εύχεσθαι υπέρ των Ελλήνων»

Αέναη επΑνάσταση: «Εύχεσθαι υπέρ των Ελλήνων»

Αέναη επΑνάσταση: Η Σωτηρία της Ψυχής στην Ελληνική Θεολογία

Αέναη επΑνάσταση: Η Σωτηρία της Ψυχής στην Ελληνική Θεολογία

ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ: Μετάνοια και ψυχική υγεία κατά τον Ι. Χρυσόστομο

ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ: Μετάνοια και ψυχική υγεία κατά τον Ι. Χρυσόστομο

Παρασκευή 7 Ιουνίου 2013

Προτιμήστε το μαυροπίνακα!

Προτιμήστε το μαυροπίνακα! - Στον αέρα βρίσκεται η θρυλούμενη συμβολή των νέων τεχνολογιών στη μάθηση

Του δρ Μάνφρεντ Σπίτσερ

Στα σχολεία ο μαθησιακός πυρετός κορυφώνεται, καθώς το πρώτο τρίμηνο έχει φθάσει σχεδόν στο τέλος του. Οι επιδόσεις άρχισαν ήδη να δοκιμάζονται και να μοιράζονται οι πρώτοι βαθμοί. Και αν τα μαθητικά χρόνια φαντάζουν ξέγνοιαστα για τους μεγαλύτερους, για τα παιδιά ίσως και να μην είναι τόσο ρόδινα. Σε μια υπερσύγχρονη κοινωνία όπου καθημερινά οι μαθητές βομβαρδίζονται από τεχνολογικούς πειρασμούς και από συνεχείς προσθήκες στο ήδη βεβαρημένο πρόγραμμά τους, πώς μπορούν άραγε να βελτιώσουν τους βαθμούς τους και παράλληλα να «γυμνάσουν» τον εγκέφαλό τους ώστε να αφομοιώνει όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις;
Ο αυστριακός «γκουρού» της ψυχιατρικής και επικεφαλής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ουλμ δρ Μάνφρεντ Σπίτσερ βρέθηκε στην Ελλάδα με αφορμή τη διάλεξή του στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Αναπτύσσοντας τις δεξιότητες στο διάβασμα» που διοργάνωσε το Ιδρυμα Ευγενίδου και μας ταξίδεψε στα άδυτα του εγκεφάλου. Εκεί όπου πραγματοποιούνται οι διεργασίες τις οποίες ονομάζουμε μάθηση.
«Είμαι επιστήμονας αλλά και γονιός» αναφέρει ο ίδιος στο «Βήμα». «Οταν πριν από δέκα χρόνια τα παιδιά μου επέστρεφαν από το σχολείο, σκεφτόμουν ότι, ενώ από νευροεπιστημονικής απόψεως γνωρίζουμε τόσα πολλά γύρω από τη μάθηση, τίποτε από όλα αυτά δεν έχει εισαχθεί ακόμη στα σχολεία. Ετσι ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη μελέτη των εγκεφαλικών διεργασιών κατά τη διάρκεια της μάθησης. Το 2004 ίδρυσα το κέντρο Transfer Center for Neurosciences and Learning, βασικός στόχος του οποίου είναι η "μετάφραση” των αποτελεσμάτων ερευνών από τον τομέα της νευροεπιστήμης, για την ένταξή τους σε νηπιαγωγεία, σε σχολεία ή ακόμη και σε πανεπιστήμια. Σίγουρα κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο αλλά είναι σημαντικό».

Ανάγνωση και δημιουργία
Σύμφωνα με τον ειδικό, πίσω από τη διαδικασία της μάθησης κρύβεται η ικανότητα του εγκεφάλου να μεταβάλλεται συνεχώς ανάλογα με τις εμπειρίες που αποκτά και επεξεργάζεται. «Είναι δηλαδή σαν ένα είδος περιφερειακού (hardware) το οποίο αλλάζει συνεχώς, λειτουργικά και δομικά, ανάλογα με το λογισμικό (software) που καλείται να "τρέξει” – σκεφτόμαστε, αντιλαμβανόμαστε, κάνουμε ένα σωρό πράγματα με τον εγκέφαλό μας και όλα αυτά αλλάζουν ανάλογα με τα όσα συναντούμε στην πορεία. Αυτό ονομάζεται νευροπλαστικότητα, ή αλλιώς μάθηση» μας εξηγεί ο δρ Σπίτσερ.
Η διαδικασία της ανάγνωσης, κατά τον δρα Σπίντσερ, είναι πολύ δημιουργική, καθώς το μόνο που έχουμε μπροστά μας είναι «βουβά» γράμματα και χαρακτήρες σε ένα χαρτί, τα οποία καλούμαστε να «ζωντανέψουμε». «Ο εγκέφαλός μας είναι φτιαγμένος ώστε να μπορεί να μεταφράζει τις γραφικές παραστάσεις που προσλαμβάνει σε φωνητικά ερεθίσματα και στη συνέχεια σε σημασιολογικές έννοιες. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τη μετάφραση των ακουστικών ερεθισμάτων (όταν ακούμε μια ιστορία) αλλά σε πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα. Για παράδειγμα, η διαφορά μεταξύ των φθόγγων "μπα” και "πα” αγγίζει μόλις τα 40 χιλιοστά του δευτερολέπτου (mSec). Παρ’ όλα αυτά, αν ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ των δύο, τότε κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολία κατά την ανάγνωση και κατά συνέπεια σε μαθησιακά προβλήματα» μας λέει ο ειδικός.

Διάγνωση της δυσλεξίας πριν από το σχολείο!
«Γνωρίζουμε ότι περίπου το 85% των μικρών παιδιών αντιμετωπίζουν σε έναν βαθμό το συγκεκριμένο ακουστικό πρόβλημα. Κάτι τέτοιο μπορεί να οφείλεται στις δέσμες νευρικών ινών περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία του ήχου, οι οποίες παίζουν "πινγκ-πονγκ” μεταξύ τους ανταλλάσσοντας πληροφορίες. Εκεί λοιπόν η ταχύτητα της αγωγιμότητας παίζει καθοριστικό ρόλο. Αν οι ίνες αυτές δεν είναι καλά σχηματισμένες, τότε ο εγκέφαλος δεν θα είναι σε θέση να ξεχωρίζει δύο κοντινούς φθόγγους. Από νευροεπιστημονικής απόψεως, η δυσλεξία είναι δυνατό να διαγνωσθεί σε πολύ μικρές ηλικίες, προτού δηλαδή το παιδί μάθει να διαβάζει και να γράφει» υποστηρίζει ο δρ Σπίτσερ. «Η θεραπεία πραγματοποιείται με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και ουσιαστικά "τεντώνουμε” τον ήχο των δυσδιάκριτων φθόγγων, με αποτέλεσμα η χρονική απόκλιση μεταξύ του "πα” και του "μπα” να διπλασιάζεται. Ετσι τα παιδιά μπορούν να διακρίνουν και να κατανοήσουν τη διαφορά και στη συνέχεια εφαρμόζουν τα όσα έχουν μάθει για την αποκωδικοποίηση πραγματικών ήχων».
Η διαδικασία της μάθησης όμως δεν σχετίζεται μόνο με την ανάγνωση αλλά και με τον προφορικό λόγο. «Για τον άνθρωπο η εξιστόρηση γεγονότων ή εμπειριών είναι ό,τι και οι προσομοιωτές πτήσης για την αεροπορία. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση "Science”, ο άνθρωπος αφιερώνει κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες σε συζητήσεις με πυρήνα την εξιστόρηση γεγονότων και εμπειριών, όμως μόλις τέσσερα λεπτά στην αναπαραγωγική πράξη. Βλέπουμε λοιπόν ότι παρά το γεγονός πως το σεξ αποτελεί σημαντικό μέρος της ζωής μας, δεν ξεπερνά χρονικά την εξιστόρηση εμπειριών. Οπότε οι ιστορίες αυτές είναι μεγίστης σημασίας για την εξέλιξή μας – τόσο τη δική μας όσο και του εγκεφάλου μας» αναφέρει ο αυστριακός επιστήμονας. «Σύμφωνα με νέα ευρήματα που παρουσιάστηκαν πριν από λίγες ημέρες στο ετήσιο συνέδριο "Neuroscience 2011” στην Ουάσινγκτον, η ακρόαση και η ανάγνωση μιας ιστορίας ενεργοποιούν τελικά το ίδιο δίκτυο εγκεφαλικών περιοχών».

Μιλάτε στα παιδιά!
Το πρόβλημα της δυσλεξίας, σύμφωνα με τον επιστήμονα, μπορεί να έχει γονιδιακό αλλά και περιβαλλοντικό υπόβαθρο. Γονιδιακό γιατί, όπως εξηγεί, κάποια γονίδια ενισχύουν τις πιθανότητες λανθασμένης «καλωδίωσης» του εγκεφάλου και περιβαλλοντικό, σε περίπτωση απουσίας του προφορικού λόγου στην οικογένεια. «Αν δεν υπάρχουν αρκετά ερεθίσματα, δηλαδή αρκετή ομιλία από το οικογενειακό μας περιβάλλον, τότε ο εγκέφαλος δεν μαθαίνει να απορροφά γνώση. Πιστεύω λοιπόν ότι οι γονείς πρέπει να ξεκινούν να μιλούν στα παιδιά τους από πολύ νωρίς. Ως ψυχίατρος, γνωρίζω ότι οι μητέρες που πάσχουν από κατάθλιψη τείνουν να μιλούν λιγότερο στα παιδιά τους, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης μαθησιακών δυσκολιών. Αν όμως εκείνες διδάσκονταν να ασχολούνται περισσότερο με τα παιδιά τους, ενδεχομένως το πρόβλημα να μην ήταν τόσο μεγάλο» μας λέει.
Εξίσου καταστροφικές για την ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων των παιδιών, προσθέτει, είναι η τηλεόραση και η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. «Η προσωπική μου συμβουλή προς τους γονείς είναι να τα κρατήσουν μακριά από την τηλεόραση όσο περισσότερο μπορούν. Οπως επίσης και από τις νέες τεχνολογίες γενικότερα, ακόμη και στο σχολείο. Δεν υπάρχει μελέτη που να αποδεικνύει ότι η χρήση τους βοηθά τις μαθησιακές ικανόητες των παιδιών, αντίθετα υπάρχει πολλή παραπλανητική διαφήμιση γύρω από κάτι το οποίο δεν ισχύει» τονίζει.

Η κοινωνία του multitasking
Οι καλπάζοντες ρυθμοί της καθημερινότητάς μας μάς έχουν μεταμορφώσει σε «ζογκλέρ» δραστηριοτήτων. Κάτι τέτοιο, υποστηρίζει ο δρ Σπίτσερ, μειώνει τις εγκεφαλικές μας επιδόσεις. Η αμερικανική εφημερίδα «The New York Times» μάλιστα είχε δημοσιεύσει πρόσφατα άρθρο, σύμφωνα με το οποίο η αμερικανική οικονομία χάνει ετησίως περί τα 650 δισ. δολάρια ακριβώς επειδή οι εργαζόμενοι ασχολούνται με πολλά πράγματα ταυτόχρονα.
«Αρκετοί παιδαγωγοί υποστηρίζουν ότι επειδή ακριβώς ασχολούμαστε με πολλά πράγματα ταυτόχρονα στην καθημερινότητά μας, πρέπει να μάθουμε στα παιδιά να κάνουν το ίδιο – όχι δεν πρέπει!» ξεκαθαρίζει ο ειδικός. «Επιστημονικά ευρήματα δείχνουν ότι ο εγκέφαλος δεν είναι δομημένος ώστε να παρακολουθεί δύο συζητήσεις ταυτόχρονα. Και δεν μιλάω για απλές πράξεις που μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους, όπως το να κρατάει μια μητέρα στο ένα χέρι το παιδί και με το άλλο να ανακατεύει το φαγητό. Αναφέρομαι σε επικοινωνιακό ή γλωσσικό multitasking, το οποίο είναι ανέφικτο. Πειράματα έχουν δείξει ότι άτομα που χειρίζονται πολλά πράγματα ταυτόχρονα εμφανίζουν περιορισμένη ικανότητα στο να διώχνουν άχρηστες πληροφορίες, να "ζογκλάρουν” μεταξύ διαφορετικών πράξεων, να διώχνουν άχρηστες σκέψεις. Τα άτομα αυτά λοιπόν αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής».

ΣΕ ΛΑΘΟΣ ΔΡΟΜΟ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Σύμφωνα με τον αυστριακό ψυχίατρο, δεν υπάρχουν μαγικά κόλπα που μπορούν να μας μεταμορφώσουν σε Αϊνστάιν εν μια νυκτί. Ο εγκέφαλός μας, άλλωστε, είναι σαν έναν αθλητή που χρειάζεται καθημερινή προπόνηση προτού τρέξει στον μαραθώνιο. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό παίζει το εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο, κατά τον δρα Σπίτσερ, πρέπει να αλλάξει ριζικά.
«Το τρικ για κάποιον που επιθυμεί να βελτιώσει τις ικανότητές του στην ανάγνωση είναι να διαβάζει πολύ. Οι δυσκολίες κατά την ανάγνωση που εμφανίζουν αρκετοί μαθητές ενδεχομένως να συνοδεύονται από άλλα προβλήματα, όπως η έλλειψη ενδιαφέροντος για τα μαθήματά τους. Σε αυτό, βέβαια, σημαντικό ρόλο παίζει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ακολουθούν τα σχολεία. Στα αγόρια, π.χ., δεν αρέσουν τόσο τα φιλολογικά μαθήματα σε σχέση με τα κορίτσια. Αν όμως στραφούμε προς θέματα που προσελκύουν το ενδιαφέρον τους, π.χ. πώς να κατασκευάσετε μια μηχανή ή οι βασικές αρχές του ποδοσφαίρου, τότε η ανάγνωση δεν θα τους ήταν αγγαρεία. Αντίθετα, αν τα κορίτσια διδάσκονταν για τη φυσική του κραγιόν, τότε είμαι σίγουρος ότι το ενδιαφέρον τους θα χτυπούσε κόκκινο» υπογραμμίζει. «Ενα επιπλέον σημαντικό στοιχείο που είδαμε να βοηθά τις μαθησιακές ικανότητες των παιδιών είναι η αισιοδοξία και τα θετικά συναισθήματα. Αρα οι δάσκαλοι δεν πρέπει να διδάσκουν προκαλώντας άγχος στα παιδιά. Ακόμη, οφείλουν να ενσωματώσουν το γνωστό (πραγματικός κόσμος) στο άγνωστο (νέες γνώσεις) με θετικό τρόπο ώστε τα παιδιά να μπορούν να συνδυάσουν τα νέα δεδομένα με κάτι που ήδη γνωρίζουν και να το μάθουν».
Πολέμιος της εισαγωγής των νέων τεχνολογιών στα σχολεία, ο δρ Σπίτσερ γνωρίζει καλά ότι οι απόψεις του δεν είναι δημοφιλείς. Δεινός υποστηρικτής του μαυροπίνακα, των καλών εκπαιδευτικών και της πλούσιας βιβλιοθήκης, είναι της άποψης ότι πίσω από το σπρώξιμο των μαθητών προς αυτές δεν υπάρχει κανένα μαθησιακό όφελος παρά μόνο η αύξηση των κερδών των τεχνολογικών κολοσσών.
«Οι νέες τεχνολογίες στα σχολεία δεν πιστεύω ότι βοηθούν, ούτε καν υπό μορφή διαδραστικών προγραμμάτων» αναφέρει χαρακτηριστικά. «Εχω επισκεφθεί αρκετά σχολεία που φιλοξενούν τέτοια συστήματα και έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στο τέλος της ημέρας τα παιδιά μαθαίνουν κάτι όχι χάρη στις νέες τεχνολογίες αλλά επειδή συνδέουν τα νέα στοιχεία με τον πραγματικό – και όχι τον εικονικό – κόσμο. Το ίδιο πιστεύω και για τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης: οι πραγματικοί φίλοι είναι καλύτεροι από τα εικονικά avatars. Και δεν αναφέρομαι στη δυσκολία του διαχωρισμού του πραγματικού από τον εικονικό κόσμο, γιατί κάτι τέτοιο είναι διακριτό από το 8ο έτος της ηλικίας μας. Το πρόβλημα είναι ότι αν "τρέφουμε” τον εγκέφαλό μας μόνο με σκιές του πραγματικού μέσω του εικονικού κόσμου, τότε η πραγματικότητα γίνεται ρηχή. Δεν επεξεργαζόμαστε, δηλαδή, τις πληροφορίες αυτές με την ίδια βαρύτητα που θα τις επεξεργαζόμασταν σε περίπτωση που τις συναντούσαμε στην πραγματικότητα. Και το βάθος της επεξεργασίας αυτής σχετίζεται άμεσα με τη μνήμη» επισημαίνει.
Και η ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης των μαθητών όμως δέχεται... «ηλεκτρονικό» πόλεμο. «Τα βιντεοπαιχνίδια μαθαίνουν στα παιδιά πώς να συγκεντρώνονται σε διαφορετικά σημεία της οθόνης. Αυτό πλασάρεται από τις εταιρείες ως ενίσχυση της προσοχής. Η προσοχή στο σχολείο όμως μεταφράζεται στην ικανότητα του να μπορεί κανείς να συγκεντρωθεί σε ένα πράγμα κάθε φορά. Και την ικανότητα αυτή ακριβώς "χάνουν” τα παιδιά όταν μαθαίνουν να συγκεντρώνονται στα πάντα. Πρόσφατη μελέτη μάς έδειξε ότι, αν δώσουμε σε έναν μαθητή μια παιχνιδομηχανή, τότε μέσα σε διάστημα τεσσάρων μηνών οι σχολικές  επιδόσεις του θα κάνουν "βουτιά”».

ΤΟ ΒΗΜΑ, 17/11/2011

Επιστροφή στον Γουτεμβέργιο

Επιστροφή στον Γουτεμβέργιο  
(Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα μιας διάλεξης που έδωσε ο Ουμπέρτο Εκο στις 12 Νοεμβρίου του 1996 στην Ιταλική Ακαδημία ανώτατων σπουδών στην Αμερική).
 
Ο Πλάτων αφηγείται στον «Φαίδρο» ότι όταν ο Ερμής, ο υποτιθέμενος εφευρέτης της γραφής, παρουσίασε την επινόησή του στον Φαραώ Θαμούς, αυτός εγκωμίασε τη νέα τεχνική που επέτρεπε στο ανθρώπινο γένος να θυμάται αυτό που διαφορετικά θα ξεχνούσε. Αλλά ο Φαραώ δεν έδειχνε ικανοποιημένος. «Επιδέξιε Θευθ -είπε- η μνήμη είναι ένα μεγάλο δώρο που πρέπει να διατηρείται ζωντανό με τη συνεχή άσκηση. Με την εφεύρεσή σου οι άνθρωποι δεν θα αισθάνονται πλέον υποχρεωμένοι να ασκούν τη μνήμη...».

Εμείς μπορούμε να κατανοήσουμε την ανησυχία του Φαραώ. Η γραφή, όπως και κάθε άλλος νέος τεχνολογικός μηχανισμός, μπορεί να αποδυναμώσει τις ανθρώπινες ικανότητες που αναπληρώνει, έτσι όπως τα αυτοκίνητα μας καθιστούν λιγότερο ικανούς για περπάτημα. Η γραφή ήταν επικίνδυνη επειδή εξασθένιζε τις ικανότητες του ανθρώπινου νου, προσφέροντας στους ανθρώπους μια πετρωμένη ψυχή, μια καρικατούρα του νου, μια τεχνητή μνήμη.

Στις μέρες μας κανείς δεν έχει πλέον τέτοιες ανησυχίες για δύο απλούς λόγους. Πρώτα απ' όλα, εμείς γνωρίζουμε ότι τα βιβλία δεν είναι ένα εργαλείο που σκέφτεται αντί για μας. Αντίθετα, αυτά υποκινούν και άλλες ιδέες. Μόνο μετά την επινόηση της γραφής έγινε δυνατό να γραφεί ένα αριστούργημα για την ανάμνηση που γεννιέται αυθόρμητα, όπως το «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» του Προυστ.

Σε δεύτερο επίπεδο, αν κάποτε οι άνθρωποι έπρεπε να ασκούν τη μνήμη τους για να θυμούνται τα πράγματα, μετά την επινόηση της γραφής πρέπει να ασκούν τη μνήμη τους για να θυμούνται αυτό που είναι γραμμένο στα βιβλία. Τα βιβλία υποκινούν και ενισχύουν τη μνήμη, δεν τη ναρκώνουν.

Σε κάθε περίπτωση, ο Φαραώ εξέφραζε έναν αιώνιο φόβο: το φόβο ότι κάθε νέο τεχνολογικό απόκτημα μπορεί να εξαλείψει κάτι που θεωρούμε πολύτιμο, ωφέλιμο, κάτι που αντιπροσωπεύει για μας μιαν αυτοτελή αξία με βαθύ πνευματικό νόημα. Είναι σαν ο Φαραώ να είχε στρέψει το δάχτυλο πρώτα προς μια ιδεατή εικόνα της ανθρώπινης μνήμης και να είχε πει: «Αυτό θα σε σκοτώσει».

Μετά από περισσότερα από χίλια χρόνια, ο Βικτόρ Ουγκό στην «Παναγία των Παρισίων» μας δείχνει έναν ιερέα, τον Κλοντ Φρόλο, ο οποίος στρέφει το δάχτυλό του πρώτα προς ένα βιβλίο και έπειτα προς τους πύργους και τις εικόνες του αγαπημένου του καθεδρικού ναού λέγοντας: «Αυτό θα με σκοτώσει» (Το βιβλίο θα σκοτώσει τον καθεδρικό ναό, το αλφάβητο θα σκοτώσει τις εικόνες). Η ιστορία της Παναγίας των Παρισίων εκτυλίσσεται στον 15ο αιώνα, λίγο μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας. Προηγουμένως, τα χειρόγραφα προορίζονταν για μια περιορισμένη ελίτ μορφωμένων, αλλά τα μόνα εργαλεία για να διδάξουν στις μάζες τις ιστορίες της Βίβλου, τη ζωή του Χριστού και των Αγίων, τις αρχές της ηθικής, τα γεγονότα της εθνικής ιστορίας ή τις πιο στοιχειώδεις έννοιες της γεωγραφίας και της φυσικής ιστορίας τα προμήθευαν οι εικόνες του καθεδρικού ναού.

Ενας μεσαιωνικός καθεδρικός ναός ήταν σαν ένα διαρκές και αμετάβλητο τηλεοπτικό πρόγραμμα που προμήθευε στο λαό τις έννοιες που είναι αναγκαίες για την καθημερινή ζωή και για τη σωτηρία της ψυχής. Το βιβλίο θα αποσπούσε την προσοχή των ανθρώπων από τις πιο σημαντικές αξίες, ενθαρρύνοντας την εκμάθηση ασήμαντων εννοιών, την ελεύθερη ερμηνεία της Γραφής και νοσηρές περιέργειες.

Στη διάρκεια της δεκαετίας του '60 ο Μάρσαλ Μακλιούαν έγραψε το βιβλίο «Ο γαλαξίας του Γουτεμβέργιου», όπου ανακοίνωνε ότι ο γραμμικός τρόπος σκέψης που γεννήθηκε με την επινόηση του τύπου επρόκειτο να αντικατασταθεί από ένα πιο σφαιρικό τρόπο αντίληψης και σκέψης μέσα από τις εικόνες της τηλεόρασης ή μέσα από άλλους τύπους ηλεκτρονικών μηχανισμών. Αν όχι ο Μακλιούαν, σίγουρα πολλοί από τους αναγνώστες του στρέφουν το δάκτυλο πρώτα στη Δισκοθήκη του Μανχάταν κι έπειτα σε ένα τυπωμένο βιβλίο και λένε: «Αυτή θα σε σκοτώσει». Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας χρειάστηκαν ένα ορισμένο χρόνο για να αποδεχθούν την ιδέα ότι η ανάπτυξη του πολιτισμού μας προσανατολιζόταν προς τις εικόνες, πράγμα που συνεπαγόταν μια παρακμή της λογοτεχνίας. Σήμερα αυτή είναι μια ιδέα που θεωρείται δεδομένη από κάθε εβδομαδιαία εφημερίδα. Αυτό που είναι παράξενο είναι ότι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας άρχισαν να αναγγέλλουν την παρακμή της λογοτεχνίας και την ανατρεπτική δύναμη των εικόνων, ακριβώς όταν εμφανίστηκε στην παγκόσμια σκηνή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής.

Σίγουρα ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι ένα εργαλείο με το οποίο μπορούν να παραχθούν και να τυπωθούν εικόνες.

Σίγουρα οι οδηγίες παρέχονται δια μέσω εικόνων, αλλά είναι εξίσου σίγουρο ότι ο υπολογιστής έχει γίνει πριν απ' όλα ένα αλφαβητικό εργαλείο. Στην οθόνη εμφανίζονται λέξεις, γραμμές και για να χρησιμοποιήσουμε έναν υπολογιστή χρειάζεται να γνωρίζουμε να διαβάζουμε και να γράφουμε.

Η νέα γενιά έχει μάθει να διαβάζει και να γράφει με απίστευτη ταχύτητα. Ένας πανεπιστημιακός καθηγητής παλαιού τύπου δεν μπορεί να διαβάσει την οθόνη του υπολογιστή τόσο γρήγορα όσο ένα παιδί. Το ίδιο παιδί, αν θέλει να προγραμματίσει τον υπολογιστή του, πρέπει να γνωρίζει ή να μαθαίνει διαδικασίες και αλγόριθμους και πρέπει να πληκτρολογεί λέξεις και αριθμούς με μεγάλη ταχύτητα. Με μια ορισμένη έννοια, μπορεί να λεχθεί ότι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής σηματοδοτεί την επιστροφή του γαλαξία του Γουτεμβέργιου. Τα πρόσωπα που περνούν ολόκληρες νύχτες σε ατελείωτες συζητήσεις ανταλλάσσουν λέξεις.

Αν η οθόνη της τηλεόρασης μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος παραθύρου μέσα από το οποίο μπορεί κανείς να παρατηρεί ολόκληρο τον κόσμο σε μορφή εικόνων, η οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι ένα ιδεατό βιβλίο, στο οποίο μπορεί κανείς να διαβάσει τα πράγματα του κόσμου με τη μορφή λέξεων και σελίδων.

Ο κλασικός ηλεκτρονικός υπολογιστής προσέφερε ένα είδος γραμμικής γραπτής επικοινωνίας. Ήταν ένα ευκολοδιάβαστο βιβλίο. Αλλά τώρα υπάρχουν τα υπερκείμενα.

Σε ένα βιβλίο πρέπει να διαβάζουμε από τα αριστερά προς τα δεξιά, με τρόπο γραμμικό. Μπορούμε προφανώς να προσπεράσουμε σελίδες. Κάποιος που έφτασε στη σελίδα 300 μπορεί να γυρίσει πίσω και να ξαναδιαβάσει τη σελίδα 10, αλλά αυτό προϋποθέτει μια εργασία, εννοώ μια φυσική εργασία. Αντίθετα, ένα υπερκείμενο είναι ένα δίκτυο με πολλές διαστάσεις, στο οποίο κάθε σημείο ή κάθε κόμβος μπορεί δυνητικά να συνδεθεί με οποιονδήποτε άλλο κόμβο.

Φτάνουμε έτσι στο τελικό κεφάλαιο της ιστορίας «αυτό θα σκοτώσει εκείνο». Έχει λεχθεί πολλές φορές ότι στο προσεχές μέλλον το
Cd-rom θα αντικαταστήσει το βιβλίο. Οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν μια τέτοια προοπτική είναι ρεαλιστική ή αν είναι μόνο φανταστική. Ακόμη και μετά την επινόησή τους, τα τυπωμένα βιβλία δεν ήταν ποτέ το μοναδικό μέσο για την απόκτηση πληροφοριών.

Υπήρχαν οι ζωγραφιές, τα λαϊκά δημοσιεύματα, η προφορική διδασκαλία κ.ά. Μπορεί να λεχθεί ότι σε κάθε περίπτωση τα βιβλία ήταν το πιο σημαντικό εργαλείο για τη μεταβίβαση επιστημονικών πληροφοριών και ειδήσεων που αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα. Με αυτήν την έννοια ήταν τα πιο σημαντικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στα σχολεία.

Με τη διάδοση των άλλων μαζικών μέσων, από τον κινηματογράφο ως την τηλεόραση, κάτι άλλαξε. Πριν από χρόνια, ο μοναδικός τρόπος για να μάθει κανείς μια ξένη γλώσσα, εκτός από το να ταξιδέψει στο εξωτερικό, ήταν να τη μελετήσει σε ένα βιβλίο. Τώρα τα παιδιά μας γνωρίζουν μια γλώσσα μαθαίνοντας την από δίσκους, από ταινίες ή αποκρυπτογραφώντας τις οδηγίες που είναι γραμμένες πάνω στο μπουκάλι ενός αναψυκτικού.

Σήμερα η εκπαίδευση πρέπει να συνυπολογίζει όλα τα μέσα. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια νέα μορφή εκπαίδευσης. Επιτρέψτε μου να πω ότι σε αυτή την προοπτική τα βιβλία θα παίξουν μεγάλο ρόλο. Έτσι όπως χρειαζόμαστε ένα τυπωμένο βιβλίο, για να μπορούμε να σερφάρουμε στο διαδίκτυο, έτσι χρειαζόμαστε τυπωμένα βιβλία για να αντιμετωπίσουμε κριτικά το παγκόσμιο διαδίκτυο...


 Μετάφραση ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ (δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία) ART & ΘΕΑΜΑΤΑ - 29/07/2001
http://www.enet.gr/online/online_hprint.jsp?q=%E5%EA%EF&id=40397